بر اساس تازه ترین آمار اسکوپوس که در ۱۶ شهریور ۱۴۰۳ استخراج شده است، تعداد مقالات علمی ایران در پایگاه استنادی اسکوپوس نسبت به کشورهای رقیب کاهش پیدا کرده است و به جایگاه رتبه هفدهم در تعداد مستندات علمی رسیده ایم؛ در صورتی که در سال ۲۰۲۲ جایگاه پانزدهم را در این عرصه داشتیم.

بر اساس این رتبه بندی، ایران از ابتدای سال جاری میلادی در بین ۲۰ کشور چین، آمریکا، هند، انگلیس، آلمان، ایتالیا، ژاپن، کانادا، استرالیا، اسپانیا، فرانسه، کره جنوبی، برزیل، ترکیه، روسیه، هلند، عربستان، سوئیس و لهستان ۵۲ هزار و ۸۷۵ مقاله تا تاریخ ۱۶ شهریور ۱۴۰۳ منتشر کرده است که نشان از جایگاه ۱۷ کشور ما دارد، پس از آن عربستان با ۵۰ هزار و ۲۶ مقاله جایگاه هجدهم، سوئیس با ۳۹ هزار و ۸۶۷ مقاله جایگاه نوزدهم و لهستان با ۳۹ هزار و ۳۷۹ مقاله جایگاه بیستم را دارد.

شمارگان مقالات چاپ شده چهار کشور رقیب ایران یعنی ترکیه، عربستان سعودی، هلند و روسیه نشان می‌دهد که ایران در سال ۲۰۲۳، ۷۳۵۴۵ مقاله و تا تاریخ تهیه این گزارش در سال ۲۰۲۴، ۵۲۸۷۵ مقاله منتشر کرده است، در صورتی که هلند در سال ۲۰۲۲، ۷۵۰۶۰ مقاله علمی ثبت کرده و در سال ۲۰۲۴ آن را به ۵۲۹۵۱ مقاله رسانده است که این موضوع نشان از پیشرفت این کشور نسبت به ایران می‌دهد. همچنین، در این میان روسیه در سال ۲۰۲۳، ۱۰۷۰۵۶ مقاله و در سال ۲۰۲۴، ۵۴۵۱۱ مقاله ثبت کرده که نمودار قرمز رنگ تصویر مقابل نشان از افت تعداد مقالات علمی منتشر شده این کشور دارد.

صمدنژاد ابراهیمی، مدیر کل سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم در این باره می‌گوید: افت علمی ایران در پایگاه‌های بین‌المللی به چند عامل مهم مرتبط است. کاهش بودجه تحقیقاتی و عدم سرمایه‌گذاری کافی، پژوهشگران را در تولید پروژه‌های باکیفیت محدود کرده است. مهاجرت نخبگان نیز باعث کاهش تولیدات علمی داخلی شده، زیرا بسیاری از نخبگان به دلیل نبود حمایت‌های کافی به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند. همچنین، کاهش مشارکت بین‌المللی فرصت‌های همکاری علمی با دانشگاه‌ها و مؤسسات جهانی را محدود کرده و تاکید بیش از حد بر مضموم بودن چاپ مقالات نیز تمایل پژوهشگران به فعالیت در این حوزه را تحت تاثیر قرار داده است و این عوامل رتبه علمی ایران را پایین آورده است.

کلید جلوگیری از تنزل رتبه علمی ایران در پایگاه‌های بین‌المللی

وی برای جلوگیری از تنزل رتبه علمی ایران در پایگاه‌های بین‌المللی نظیر اسکوپوس می‌گوید: تجهیز و نوسازی تشویق پژوهشگران فعال و پرانتشار، اصلاح سیاست‌های حقوقی و مالی اعضای هیئت علمی، تسهیل دسترسی به داده‌های پژوهشی خام برای پژوهشگران، ارتقای کیفیت و تسریع انتشار مقالات در مجلات ایرانی نمایه‌شده، دسترسی مداوم به پایگاه‌های علمی بین‌المللی و حمایت مالی از چاپ مقالات در نشریات بین المللی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی در زمینه اخلاق پژوهشی، تشویق به انتشار مقالات بین‌المللی توسط موسسات آموزش عالی، سرمایه‌گذاری در نمایه‌سازی نشریات داخلی، تشویق پژوهشگران جوان و باانگیزه و افزایش ضریب امتیاز ارتقا برای چاپ مقالات در نشریات ملی نمایه‌شده است.